UN u Srbiji sa partnerima pokreću novu inicijativu za smanjenje zagađenja vazduha od grejanja

Beograd, 7. septembar 2021. godine – Na Međunarodni dan čistog vazduha za plavo nebo, Ujedinjene nacije u Srbiji pokreću celovit plan reagovanja na uzroke i posledice zagađenja vazduha, ističući da je kvalitet vazduha u regionu i dalje alarmantan.

Dok se približava nova grejna sezona, a sa njom i očekivani rast zagađenja vazduha u gradovima zbog grejanja domaćinstava, treba podsetiti da, prema novijim podacima,

zagađenje vazduha prouzrokuje čak svaku petu preranu smrt u gradovima Zapadnog Balkana, a da je grejanje domaćinstava jedan od dva glavna izvora emisije čestica.

Zbog zagađenog vazduha, gradsko stanovništvo na Zapadnom Balkanu izgubi u proseku čak i 13–16 meseci života, a svake godine skoro 5.000 ljudi prerano umre iz razloga neposredno povezanih sa zagađenjem vazduha. U Srbiji se skoro 3.600 preranih smrti godišnje može pripisati izlaganju sitnim česticama dimenzija do 2,5 μm (PM2.5), navedeno je u studiji SZO o stanju u 11 gradova Srbije. Kao što ukazuje studija UNICEF-a o efektima promena klime na decu, u Srbiji su respiratorne bolesti najčešća oboljenja kod dece i mladih: na njih otpada 17% odnosno 37% ukupnog obolevanja dece uzrasta 0–6, odnosno 7–19 godina, a posebno su izražene u gradovima sa veoma zagađenim vazduhom, kao što su Niš i Bor. Osim toga, u istraživanju koje su nedavno sproveli UNDP i Institut za nuklearne nauke „Vinča", utvrđena je pozitivna korelacija između koncentracije zagađujućih materija u vazduhu (PM2.5, PM10, CO, NO2) i incidencije COVID-19 u dva grada sa najvećim brojem slučajeva COVID-19: Beogradu i Nišu. Posmatranjem za vreme vanrednog stanja, od 15. marta do 6. maja 2020. godine, najveća pozitivna korelacija utvrđena je za čestice PM10 i PM2.5.

Kao odgovor na zagađenje vazduha iz ložišta na čvrsta goriva u domaćinstvima širom Srbije, agencije, fondovi i programi Ujedinjenih nacija su, zajedno sa partnerima i zainteresovanim akterima, započeli pripremu zajedničkog programa za rešavanje najvažnijih izazova u vezi sa zagađenjem vazduha, koji će se nadovezati na postojeće mere države i lokalnih vlasti. Između ostalog, proceniće se stepen energetskog siromaštva i povezanost zagađenja vazduha i zdravlja (UNEP), razvijaće se nova i inovativna tehnička rešenja i poslovni modeli za smanjenje emisije gasova staklene bašte i drugih oblika zagađenja na lokalnom nivou, kao i internet geoplatforma za utvrđivanje lokacija na kojima se spaljuje strnjika [1] (UNDP), a u škole u 15 opština biće uvedeno praćenje i procena uticaja zagađenja vazduha (UNICEF).

„Zagađenje vazduha je kompleksan problem koji se mora rešavati na više nivoa (nacionalnom, lokalnom, pojedinačnom), kroz delovanje u više socioekonomskih sektora. To je, ujedno, i velika prilika za uvođenje socijalnih, upravnih i tehnoloških inovacija koje će podstaći investicije u korist svih, za bolji kvalitet života. Ujedinjene nacije pružaju podršku u oblastima u kojima se ukrštaju zdravstvena, socijalna, rodna, klimatska, energetska i ekološka politika. Konkretnije, sarađujemo sa vlastima, finansijskim institucijama i zajednicama na razvoju rešenja za osetljive i marginalizovane grupe, za omladinu, sa krajnjim ciljem da ostvarimo pozitivne promene kroz Zelenu transformaciju – što je jedna od najvažnijih ambicija Agende do 2030. godine", smatra Fransoaz Žakob, stalna koordinatorka UN u Srbiji.

[1] Po završetku konkursa „Inovacije za čistiji vazduh", koji je UNDP raspisao u septembru 2020. u saradnji sa SZO i UNICEF-om, podrška je dodeljena ovoj inovaciji Biosens instituta u maju 2021 godine.